Rozdział 1
O nędzy życia ziemskiego. - Ciężkie staje się jej życie, bo odłącza ją od widzenia Boga. - Chce służyć Bogu jak najlepiej, ale wszystko jej przeszkadza w tej służbie i miłości. - Żali się więc Bogu ukrytemu w jej duszy.
1. O życie, życie! Jak możesz trwać, zostając z dala od Życia twego? Czym, w takim osamotnieniu, pustkę twoją zapełnisz? Co poczniesz, kiedy wszystkie sprawy twoje pełne są niedoskonałości i niedostatków? Kto cię pocieszy, duszo moja, miotana nawałnościami tego burzliwego morza? Płaczę nad sobą a bardziej jeszcze płaczę nad tym czasem, kiedy żyłam, nie płacząc nad sobą. O Panie! Jakże słodkie są drogi Twoje! Lecz kto może chodzić nimi bez bojaźni? Boję się żyć bez służenia Tobie - a kiedy chcę Ci służyć, niczego w tej służbie mojej nie znajduję, co by mię zadowoliło, niczego, czym bym się choć w cząstce wypłaciła z tego, com Tobie winna. Pragnęłabym, zdaje mi się, całą istnością moją oddać się Twej służbie, a gdy dobrze się przypatrzę nędzy mojej - widzę, że nic nie zdołam uczynić dobrego, jeno to, co Ty mi dasz.
2. O Boże mój. Miłosierdzie moje! Co uczynię, abym się nie pozbyła tych wielkich rzeczy, które Ty czynisz ze mną? Twoje sprawy święte są i sprawiedliwe, cena ich jest nad wszelką cenę i mądrość ich nad wszelką mądrość - boś Ty sam, Panie, nieskończona Mądrość! Gdy umysł mój rozważa dziwy Twoje, wola się żali, bo chciałaby być wolną od wszelkiej przeszkody, aby mogła swobodnie miłować Ciebie. Ale umysł, wśród niedostępnych jemu Twoich wielmożności, nie zdoła dosięgnąć Ciebie, aby Cię poznał takim, jakim jesteś. Serce zaś, choć wielkim pożądaniem pożąda, cieszyć się Tobą nie może, bo zatrzymane jest w tym dusznym więzieniu ciała śmiertelnego. Wszystko więc biedną duszę krępuje, wszystko staje się na przeszkodzie jej miłości. Znalazłam jednak pewną pomoc w rozpamiętywaniu Twojej boskiej wielkości, w której jaśniej widzę moje nieprzeliczone nędze.
3. Na co to mówię, Boże mój? Komu się żalę? Kto mię usłyszy, jeśli nie Ty, Ojcze i Stwórco mój? Na cóż więc potrzebne moje słowa, kiedy Ty bez słów znasz mój ból. Ty o Boże, którego tak jasno widzę mieszkającego w moim wnętrzu? Taki to zawsze mój nierozum! Lecz, ach, mój Boże! Skąd mogę mieć tę pewność, że nie jestem odłączona od Ciebie? O biedne moje życie, że musisz żyć w takiej niepewności, nie mogąc mieć bezpieczeństwa w rzeczy tak nieskończenie ważnej! Któż by ciebie mógł pragnąć, kiedy jedyny pożytek, jakiego po tobie spodziewać się można, to jest pełnienie we wszystkim woli Bożej, tak jest niepewny i tak zagrożony?
Rozdział 2
O pociąganiu bliźnich do Boga. - Pociąga ją samotność, bo w niej znajdzie ukojenie swej tęsknoty za Bogiem. - Bóg jednak pragnie, by opuszczała tę samotność dla oddawania posług bliźnim, przez które może ich pociągnąć do Niego. - Kto bliźniego nie miłuje, nie miłuje Boga.
1. Często, Panie mój, zastanawiam się nad tym, że na to nieznośne cierpienie, jakim jest życie bez Ciebie, nie ma chyba innej ulgi, jeno samotność. Tu przynajmniej dusza znajduje odpocznienie przy Tym, który sam jest jej odpocznieniem. Prawda, że i tu nie może się cieszyć Tobą z zupełną swobodą, skutkiem czego męka jej nieraz w dwójnasób się wzmaga. W porównaniu jednak z tą drugą męką, jaką sprawia konieczność przestawania ze stworzeniami i opuszczania dla nich samotnej z Stwórcą rozmowy - tamta wydaje się rozkoszą. Lecz jak się to dzieje, Boże mój, że dla duszy, pragnącej jedynie Tobie być przyjemną, odpocznienie takie staje się umęczeniem? O potęgo miłości Bożej! Jakże różne są twoje skutki od tych, jakie sprawia miłość światowa! Miłość światowa uchyla się od towarzystwa drugich, lękając się, by jej nie pozbawiono tego, co posiada. Miłość Boża, przeciwnie, tym jest większa, im więcej Bogu przybywa miłośników i rozkosz jej to tylko zasępia, gdy widzi, że nie wszyscy cieszą się tym dobrem najwyższym. Stąd to, o Dobro moje, pochodzi, że duszę wśród najwyższych pociech, jakich przy Tobie używa, żal ogarnia na wspomnienie tych, którzy tymi pociechami gardzą, którzy je mają utracić na wieki. Tym żalem ściśniona, dusza szuka towarzyszów i ochotnie opuszcza swoje pociechy, skoro się jej zdaje, że zdoła w czym przyczynić się do tego, by inni zapragnęli ich i o nie się starać zechcieli.
2. Lecz, Ojcze mój niebieski, czy nie lepiej by było te pragnienia odłożyć do czasu, gdy dusza mniej hojną będzie czuła w sobie obfitość słodkości Twoich, a tymczasem, póki je ma, cieszyć się nimi? O Jezu mój, jakże wielka jest ta miłość Twoja, którą miłujesz synów ludzkich! Bo to jest największa przysługa, jaką Ci oddać może dusza, gdy dla miłości bliźnich i dla ich zbawienia, Ciebie opuści! W istocie jednak nie opuszcza Cię, oddając się tym posługom, przeciwnie, pełniej Cię wówczas posiada! Mniej bowiem sobie dogadza i mniej słodyczy Twoich używa, ale za to cieszy się wielką radością, że Tobie przynosi pociechę. Widzi także, że rozkosze tej ziemi i te nawet, które zdają się pochodzić z Twego daru, niepewne są póki żyjemy w tym śmiertelnym ciele, jeśli z nimi nie idzie w parze miłość bliźniego. Kto bliźniego nie miłuje, nie miłuje Ciebie, Panie mój, który tak wielką ofiarą krwi swojej okazałeś tę zbytnią miłość, jaką umiłowałeś synów Adamowych.
Rozdział 3
O nieszczęściu obrażania Boga. - Zachwyca ją wielka chwała, jaką Bóg przygotował swoim wybranym. - Jest jednak wiele dusz, które nie pamiętają o tym, zapominają o Bogu i posuwają się do tego zuchwalstwa, że Go obrażają. - Blaga gorąco Boga, by oświecił tę straszną ślepotę grzeszników.
1. Rozmyślając o tej chwale, którą Ty, Boże mój, zgotowałeś tym, którzy aż do końca wytrwają w pełnieniu Twej woli i te trudy i boleści, jakimi Syn Twój nabył tę chwałę; jako mało my na nią zasługujemy, a jak ogrom Twej miłości, która nas tak wielkim kosztem swoim nauczyła miłować, zasługuje na to, byśmy jej nie odpłacali niewdzięcznością - dusza moja głębokim przejęła się smutkiem. Jak to być może. Panie, by to wszystko wyszło nam z pamięci, by człowiek śmiertelny do takiej doszedł ślepoty, by śmiał Ciebie obrażać? O mój Zbawicielu, jakże strasznie, w tej zapamiętałości swojej nieszczęsny sam siebie poniża! A jakże wielka jest dobroć Twoja, że w samejże chwili, gdy grzeszymy, Ty raczysz wspomnieć na nas, i gdy my grzechem naszym cios śmiertelny w Ciebie wymierzamy, Ty znowu nam rękę podajesz i z tej zapamiętałości do opamiętania się nas przywołujesz, abyśmy się starali i prosili Ciebie o uzdrowienie! Błogosławiony niech będzie tak łaskawy Pan i błogosławione to wielkie Jego miłosierdzie! Niech Mu będą dzięki i uwielbienie wieczne za takie miłościwe Jego zmiłowanie!
2. O duszo moja, błogosław na każdy dzień tego Boga wielkiego! Jak to być może, by kto przeciwko Niemu powstawał? O jakże srogim potępieniem będzie sama wielkość łaski dla tych, którzy ją odrzucili! Ty sam, Boże mój, racz temu nieszczęściu zaradzić! O synowie człowieczy, dopókiż twardego serca będziecie? Dopókiż nieczułością waszą odpychać będziecie tego najsłodszego Jezusa? Jakże to, czy może sądzicie, że złość wasza powstanie przeciw Niemu! O nie! Życie człowieka przemija jak kwiat polny, a potem przyjdzie Syn Panny i wyda straszliwy swój wyrok. O wszechmocny Boże mój! Kiedy wiemy, że Ty nas sądzić będziesz, czemuż nie staramy się o to, czego nam koniecznie potrzeba, abyś w oną godzinę był nam Sędzią łaskawym? Lecz któż by dla swej sprawy nie życzył sobie tak świętego i sprawiedliwego Sędziego? Błogosławiony, kto w oną straszną chwilę z radością będzie mógł Cię powitać, Boże i Panie mój! Lecz kogo Ty, Panie, podniosłeś z upadku, kto przejrzał i poznał, jak nędznie gubił siebie dla marnej rozkoszy, i teraz już niezłomne ma postanowienie we wszystkim, aż do końca czynić wolę Twoją, ufny w pomoc Twojej łaski, która go nie zawiedzie (bo Ty, Boże serca mego i Dobroci nieskończona, nigdy nie opuszczasz tych, którzy Cię miłują, i wzywającemu Ciebie zawsze odpowiesz), jakim sposobem, Panie, może on jeszcze żyć, nie umierając każdej chwili na wspomnienie, że taki skarb najdroższy, jakim jest otrzymana na Chrzcie niewinność, bezpowrotnie postradał? Ciągle umierać ze wstydu i z żalu, to dla niego życie najlepsze. Ale dusza, tkliwie miłująca Ciebie, jak zdoła to wytrzymać?
3. Ach, przebacz, Panie, nierozum tego pytania! Snadź wyszły mi z pamięci Twoje wielmożności i zmiłowania! Bo przecież dla grzeszników na ten świat przyszedłeś i okupem wielkim nas odkupiłeś i za fałszywe uciechy nasze zapłaciłeś taką okrutną męką i krwawym biczowaniem! Oczy Twoje dopuściłeś zakrywać szydercom na uleczenie ślepoty mojej i za próżności moje dałeś głowę Twoją zranić koroną cierniową!
O Panie, Panie! Wszystko to duszy miłującej Ciebie, nowego tylko żalu dodaje! Ta jedna tylko pozostaje mi pociecha, że tym głośniej będzie sławione na wieki Twoje miłosierdzie, im jawniej przed całym światem będą odkryte moje złości! Nie wiem jednak, czy jaka pociecha zdoła kiedy uśmierzyć ten żal i moją boleść, dopóki nie przyjdzie ten dzień, kiedy w radości oglądania Ciebie na zawsze, utoną wszystkie nędze tej śmiertelności.
Rozdział 4
Uznanie swej nicości. - Myśląc o wiecznym szczęściu oglądania Boga, pragnie coś czynić, by sobie to szczęście wysłużyć. - Czuje jednak dobrze, że wszystkie jej uczynki są niczym przed obliczem Boga. - Ufa jednak, ze Bóg jej dopomoże i nigdy jeszcze nie zwątpiła w Jego dobroć.
1. Czuję, Panie mój, że dusza moja ulgę znajduje i uspokojenie na wspomnienie tej rozkoszy, którą cieszyć się będzie, jeśli z miłosierdzia Twego dostąpi szczęścia cieszenia się Tobą na wieki. Ale pierwej chciałaby służyć Tobie, jak Ty, służąc jej, nabyłeś dla niej to szczęście. Cóż pocznę, Panie mój? Co zdołam uczynić dla Ciebie, Boże mój? O, jakże późno zapaliły się pragnienia moje, a Ty Panie, jak wcześnie począłeś starać się o mnie, pobudzać i wzywać mię, abym się wszystka oddała Tobie! Czy może kiedy opuściłeś, Panie, nędzarza, albo odwróciłeś się od mizernego żebraka, pragnącego zbliżyć się do Ciebie? Czy może mają jakie granice wielmożności Twego miłosierdzia i wspaniałość Twoich darów? O Boże mój, Miłosierdzie moje! Jakże jasno dzisiaj możesz tę boską Twoją szczodrobliwość objawić na mnie, Twojej służebnicy! Wszechmogący jesteś, Boże wielki! - Teraz, jeśli zechcesz, okaże się, czy dusza moja nie łudzi siebie, gdy z żalem patrząc na czas stracony, z otuchą jednak ufa, że Ty mocen jesteś, Panie, w jednej chwili to sprawić, że wszystką stratę odzyska, choć po ludzku zdaje się inaczej, bo czasu straconego nikt nie przywoła na powrót. Bądź błogosławiony, Boże mój!
2. O Panie, wyznaję nieskończoną moc Twoją! Wszak jesteś wszechmogący i cóż może być niemożliwe Temu, który wszystko może? Chciej, Panie mój, chciej tylko, bo jakkolwiek jestem nędzna, przecież mocno wierzę, że Ty możesz, cokolwiek chcesz, i im większe są te dziwne sprawy Twoje, o których słyszę, i im pewniej wiem, żeś Ty mocen uczynić jeszcze większe, tym mocniej utwierdza się moja wiara, tym ufniej wierzę, że uczynisz to, o co Cię błagam! Cóż w tym dziwnego, że Wszechmogący cuda może czynić i czyni?
Przy wszystkich nędzach moich, Ty wiesz, że nigdy w życiu moim nie było tej chwili, bym nie uznawała wszechmogącej Twojej potęgi i nieskończonego Twego miłosierdzia. W tym przynajmniej racz mi to, Panie, policzyć w zasługę, nie obraziłam Ciebie! Przywróćże mi, Boże mój, czas stracony, dając mi Twoją łaskę na teraz i na przyszłość, abym się ukazała przed Tobą obleczona w szaty godowe, wszak możesz to uczynić, jeśli zechcesz!
Rozdział 5
O ufności w Bogu. - Chce prosić Boga o łaski potrzebne dla utoczenia duszy, ale widzi całą nędzę swoją. - Ufa jednak, że otrzyma o co prosi, nie dla swych zasług, ale z samej dobroci Boga i dla tej miłości, jaką Go kocha, miłość bowiem nadaje wartość jej prośbom.
1. O Panie mój, jak ośmieli się jeszcze prosić Ciebie o łaski, kto tak jak ja, źle Tobie służył, i tak nie umiał zachować tego, coś mu Ty użyczył? Na jaką wiarę może jeszcze zasługiwać, kto tyle razy Ciebie zdradził? Cóż więc pocznę, o Boski Pocieszycielu strapionych i Lekarzu każdego, kto u Ciebie szuka lekarstwa? Czy może lepiej będzie, że zamilczę o moich potrzebach, czekając, aż Ty im sam zaradzisz? Z pewnością nie, bo wiedząc, jaką będzie mnogość tych naszych potrzeb, i jaką to będzie ulgą dla nas, gdy się z nimi wynurzymy przed Tobą, Ty, Panie mój i rozkoszy moja, kazałeś nam, byśmy Ciebie prosili, obiecując, że nas wysłuchasz.
2. Przychodzi mi nieraz na myśl skarga owej świętej niewiasty, Marty. Sądzę, że nie skarżyła się tylko na siostrę swoją, ale zapewne najwięcej to ją bolało, że sądziła, iż Ty Panie, jej nie żałowałeś pracą obarczonej i mało dbałeś o to, by zostawała przy Tobie. Zdawało się jej, że nie tyle ją miłujesz, co jej siostrę, i to gorzej musiało jej dolegać niż trud samej pracy. Trud ten bowiem podejmowała z wielkiej dla Ciebie miłości, a miłość wszelki trud zamienia w pociechę. Jasno to widać z tego, że nie do siostry się zwraca ze swoją skargą, ale wszystek żal swój przed Tobą, Panie, wylewa i swoją miłością ośmiela się robić Ci wymówkę, że nie dbasz o nią. I odpowiedź Twoja także zdaje się to stwierdzać, że słowa jej wypływały z tego źródła miłości. Miłość bowiem tylko nadaje wartość wszystkiemu, i to jest owo jedno, czego potrzeba, by była tak wielka, iżby żadna rzecz na świecie nie zdołała powstrzymać jej od miłowania. Lecz jakże miłość nasza, Boże mój, może być tak wielka, jakiej Umiłowany jest godzien, jeśli Ty z nią w jedno nie połączysz tej miłości, jaką mnie miłujesz? Cóż więc? Mam się żalić i ja z tą świętą niewiastą? Nie daj Boże, żadnego nie mam do żalenia się powodu. Zawsze mi Bóg i wiele większe okazywał dowody miłości, niż sama o nie prosić albo pragnąć umiałam. Nie mam więc na co się żalić, chyba tylko na tę zbytnią Twoją dobroć, z jaką tak długo mię, Panie mój, znosiłeś. O cóż tedy ma prosić jeszcze takie nędzne, jak ja, stworzenie? Daj mi - powiem Ci ze świętym Augustynem - daj mi, Boże mój, co bym Ci mogła dać na wypłacenie się Tobie, choć w cząstce jakiej, z tego mnóstwa, com Ci winna. Pomnij, że jestem dziełem rąk Twoich, a ja niech pamiętam i coraz lepiej poznaję, że Ty jesteś moim Stworzycielem, abym Cię coraz więcej miłowała.
Rozdział 6
Nie ma miłości bez cierpienia. - Choć życie się jej dłuży, choć wydaje się gorzkie i długie, choć śmierć uważa za upragnione uwolnienie z więzów ciała, jednak chce żyć, pracować i cierpieć tak długo, jak długo Bóg zechce. - Wygnanie to bowiem ziemskie uważa jako pokutę za popełnione winy.
1. O rozkoszy moja. Panie wszystkiego stworzenia i Boże mój! Dopókiż jeszcze będę czekała szczęśliwości oglądania Twego oblicza? Jaki dasz ratunek duszy, która nie może znaleźć na tej ziemi odpoczynku poza Tobą? O życie długie! O życie gorzkie! O życie bez życia! O samotności najsamotniejsza! O cierpienie bez lekarstwa! Kiedyż, Panie, kiedyż? Co pocznę, Dobro moje, co pocznę? Może mam pragnąć nie pragnąć Ciebie? O Boże mój i Stworzycielu mój, który serce przeszywasz, a grot w nim nie wyciągnięty zostawiasz, ranisz, a znaki rany niewidomymi czynisz, zabijasz, a zabijając, życia dodajesz i czynisz co chcesz, Panie mój, bo wszechmogący jesteś! I chcesz, mój Boże, by taki nędzny robak zniósł i wytrzymał rzeczy tak sobie przeciwne? Niech tak będzie. Boże mój, skoro Ty tak chcesz; ja niczego nie chcę, jeno Ciebie!
2. Lecz, o Stwórco mój, od bólu wielkiego jęk się z piersi dobywa i skarga na to, na co nie ma rady, póki Ty nie zaradzisz! I dusza w tym dusznym więzieniu zamknięta, pragnie swego wyzwolenia, a przy tym jednak pragnie ani na włos nie odstąpić od tego, czego Ty chcesz. - O Chwało moja, czyń co chcesz: albo potęguj ból duszy, mnożąc w niej miłość, albo od razu połóż mu koniec i zabierz mię do siebie! O śmierci, śmierci, nie wiem, jak można bać się ciebie, kiedy w tobie jest życie! Lecz kto zmarnował część życia swego nie miłując Boga, jakże się ma nie bać ciebie? A ja właśnie tak postępowałam, czegóż tedy tak się dopraszam, czego tak pragnę? Kto wie, może zasłużonego, ach, jak zasłużonego karania za moje winy? Nie dopuszczaj tego, o Ty, jedyne Dobro moje! Pomnij, jak drogo Cię kosztowało moje odkupienie!
3. O duszo moja! Daj już, daj spełnić się woli twego Boga! Tego tylko tobie potrzeba! Służ Jemu i ufaj w Jego miłosierdziu, że uleczy twój ból, gdy pokuta za winy twoje choć nieco uczyni cię godną odpuszczenia. Nie pragnij wesela bez cierpienia. Ale i tego, o Panie i Królu mój prawdziwy, nie zdołam, jeśli mię Twoja boska ręka i wielmożność łaską swoją nie wspomoże. Za jej pomocą zdołam wszystko.
Rozdział 7
Współżycie z Bogiem. - Podziwia dobroć Boga, którego rozkoszą jest mieszkać z synami człowieczymi. - Bóg w swym wiecznym życiu w łonie Trójcy Świętej był szczęśliwy, nic Mu nie brakowało. - Chciał jednak przypuścić człowieka do współuczestnictwa w swym szczęściu, by się okazała nieskończoną Jego dobroć. - Prosi Go więc, by nic jej nie zdołało odłączyć od Jego miłości.
1. O nadziejo moja, Ojcze mój, Stwórco, Panie i Bracie mój prawdziwy! Gdy wspomnę na te słowa Twoje, którymi nas upewniasz, iż "rozkoszą Twoją, mieszkać z synami człowieczymi", dusza moja wielce się raduje. O Panie nieba i ziemi! Jakież to słowa, i któryż grzesznik, słysząc je, może jeszcze tracić otuchę? Czy brak Ci może, Panie, z kim byś używał rozkoszy, że szukasz sobie takiego, jak ja, nędznego robaka? Wszak w chwili, gdy Syn Twój przyjmował chrzest w Jordanie, słyszany był nad Nim ten głos z nieba, że "masz upodobanie w swoim Synu. A więc wszyscy my, Panie, mamy być na równi z Synem Twoim? O, jakiż to nadmiar miłosierdzia, jaki ogrom łaski, na którą nigdy nie mogliśmy zasłużyć! I może jeszcze człowiek śmiertelny o tym wszystkim nie pamiętać i zapominać tej Twojej łaskawości i swojej godności? O Panie Ty, który wszystko wiesz i znasz serce człowieka, wspomnij na tę wielką nędzę naszą i wejrzyj litościwie na naszą ułomność!
2. O duszo moja, rozważaj tę wielką rozkosz miłości, jaką ma Ojciec, poznając Syna swego, i Syn, Ojca swego, i zapał święty, z jakim Duch Święty z Ojcem i z Synem się jednoczy! Żadna z trzech Osób nie może się odłączyć od tej miłości i od tego poznania, bo wszystkie trzy jedną są istnością. Przedwiecznie te trzy Boskie Osoby wzajemnie siebie poznają, wzajemnie siebie miłują, wzajemną i wspólną cieszą się rozkoszą. Na cóż im potrzebna miłość moja? Na co jej żądasz ode mnie, Boże mój? Co na niej zyskasz? Bądź błogosławiony, Boże mój, na wieki! Niechaj wszystko stworzenie chwali Ciebie, Panie, bez końca, jak Ty jesteś bez końca!
3. Raduj się, duszo moja, bo choć słaba i nędzna miłość twoja, jest przecie ktoś, kto miłuje twego Boga, jak tego jest godzien. Raduj się, że jest taki, który zna nieskończoną dobroć i nieogarnione doskonałości Jego. Dzięki mu czyń, iż zesłał na tę ziemię Jednorodzonego Syna swego, który Go tak zna, jak Syn zna Ojca. Pod taką obroną, śmiało już możesz przystąpić do Niego i błagać Go, aby, gdy w boskiej łatwości swojej raczy rozkoszą swoją zwać mieszkanie z Tobą, dał ci tę łaskę, by żadna rzecz na świecie nie zdołała odłączyć cię od Jego miłości! By twoją rozkoszą było radować się z wielmożności twego Boga i coraz lepiej poznawać, jak On jest nieskończenie godny tego, by wszystko stworzenie chwaliło Go i miłowało! I z łaski Jego, byś i ty choć w cząstce zdołała się do tego przyczynić, aby było błogosławione imię Jego; byś prawdziwie z Przeczystą Matką Boga i Zbawiciela twego mogła mówić: "Uwielbia dusza moja Pana".
Rozdział 8
Zaślepienie ludzkie. - Bóg Wszechmogący, który stworzył wszystko i wszystkim włada, pragnie, byśmy Go miłowali i daje nam swoje skarby. - Ludzie jednak zapominają o tej dobroci Boga i szukają ochłody w rzeczach niskich i grzesznych. - Blagom Pana, by uzdrowił tych zaślepionych, by ich wyrwał z toni zgubnej i nie dopuszczał tej zniewagi, by Nim gardzono.
1. O Panie Boże mój, jakże prawdziwie Ty masz słowa życia w których wszyscy, my ludzie śmiertelni, znaleźlibyśmy to szczęście, którego pragniemy, gdybyśmy u Ciebie szukać go chcieli! Lecz to dziwne. Boże mój, że nie pomnimy na Twoje słowa, zarażeni tym nierozumem i tą chorobą, które są skutkiem złych uczynków naszych! O Boże mój! Boże, Boże Sprawco wszystkiego stworzenia! Czymże jest cały ten świat, w porównaniu z tym mnóstwem niezliczonych światów, które mógłbyś stworzyć, gdybyś chciał? Wszechmogący jesteś i niepojęte są sprawy Twoje. Sprawże to, Panie, by nigdy mi z pamięci i z myśli nie wyszły słowa Twoje.
2. Ty mówisz: "Przyjdźcie do Mnie wszyscy, którzy utrudzeni i obciążeni jesteście, a Ja was pokrzepię". Czegóż jeszcze chcemy, Panie? O co prosimy? Czego szukamy? Czegóż ludzie na świecie chcą, gdy grzeszą i giną? - jeno ochłody. O Boże, Boże wielki! Co znaczy ta tajemnica, gorzkich łez godna? O jakież to straszne zaślepienie, szukać szczęścia i ochłody w tym, w czym niepodobna ich znaleźć! Zlituj się, Stworzycielu, nad stworzeniami Twymi! Wszak widzisz, że sami siebie nie rozumiemy i nie wiemy, czego chcemy! I z tym, czego pragniemy, sami się rozmijamy! Oświeć nas, Panie! Widzisz, że więcej nam potrzebne oświecenie, niż ślepemu od urodzenia, którego Ty uzdrowiłeś. Tamten pragnął ujrzeć światło, a nie mógł, my dziś go ujrzeć nie chcemy. O ślepoto nie uleczona! Tu, Boże mój, potrzeba, by się okazała wszechmogąca potęga Twoja, tu właśnie miejsce nieskończonego miłosierdzia Twego!
3. O Boże mój prawdziwy, wiem, jak dziwna to rzecz, o co Cię proszę, byś miłował tych, którzy Ciebie nie miłują, byś otworzył tym, którzy nie kołaczą, byś zdrowie przywrócił tym, którzy kochają się w słabości swojej i robią, co mogą, aby ją jeszcze pogorszyć! Ale powiedziałeś, Panie, żeś przyszedł szukać grzeszników, oto ich masz, oto prawdziwi grzesznicy! Nie patrz na naszą ślepotę, Boże mój, jeno na te zdroje krwi, które Syn Twój za nas przelał. Im złość uporniejsza, tym wspanialej niech nad nią zajaśnieje Twoje miłosierdzie! Pomnij, Panie, żeśmy Twoje stworzenia. W Twojej dobroci i w Twoim miłosierdziu racz nas wspomóc!
Rozdział 9
O upaleniu duchowym. - Wiele dusz pali się w ogniu namiętności i grzechu. - Prosi dla nich o wodę zbawienia i pragnie gorąco, by się nie zgubiły w tych płomieniach. - Porywa ją inny ogień, ogień Bożej miłości i w tym ogniu chce spłonąć. - Rany Boskiego Zbawcy są źródłami orzeźwiającego napoju miłości i pokrzepienia w znoju życiowym.
1. O litościwy, o miłościwy Panie duszy mojej! Ty jeszcze mówisz: "Jeśli kto jest spragniony, niech przyjdzie do Mnie i pije". Jakże by nie miał cierpieć wielkiego pragnienia, kto żywcem się pali w płomieniach pożądliwości tych nędznych rzeczy ziemskich? Bardzo i bardzo potrzebna takiemu woda, aby nie spłonął do szczętu! Wiem, o Panie mój, że w wielkiej dobroci Twojej żadnemu tej wody nie odmówisz! Sam to obiecałeś, a słowo Twoje nie zwodzi. Ale jeśli oni zapaleńcy, wzrósłszy wśród tego ognia i do niego przywykłszy, już upalenia jego nie czują i w zaślepieniu swoim ani się zdołają upamiętać - jaki na to sposób, Boże mój, jaki jeszcze może być dla nich ratunek? Wszak Ty, Panie, po to przyszedłeś na świat, abyś takim upadkom zaradził! Wspomóż więc, Panie, bo im trudniej tu zaradzić, tym jawniej okażesz wielkość zmiłowania Twego. Wejrzyj, Boże mój i zobacz, jak co dzień rośnie potęga Twoich nieprzyjaciół. Miej litość nad tymi, którzy sami nad sobą nie mają litości! Kiedy nieszczęsne zaćmienie umysłu i serca już do tego ich przywiodło, że nie chcą przyjść do Ciebie, Ty, Boże mój, przyjdź do nich! W ich imieniu o to Cię proszę i wiem, że skoro się upamiętają, wejdą w siebie i zakosztują Ciebie; jeszcze wstaną z martwych ci umarli.
2. O Życie, które wszystkich ożywiasz! Nie odmawiaj i mnie tej wody najsłodszej, którą obiecujesz każdemu, kto jej pragnie. Ja pragnę jej, Panie, i proszę o nią i idę do Ciebie! Nie ukrywaj się przede mną, bo wiesz, jak bardzo mi Ciebie potrzeba i jako Ty sam jesteś prawdziwym lekarstwem dla duszy, przez Ciebie zranionej! O Panie, jakże różne są rodzaje ognia w tym życiu! O jakże słusznie powinniśmy ciągle żyć w bojaźni! Jest ogień, który pożera duszę i jest ogień, który ją oczyszcza, aby żyła i wiecznie cieszyła się posiadaniem Ciebie, O, żywe źródła ran mojego Boga! Jakże hojne i przeobfite czerpałby z was na każdy dzień pokrzepienie dla duszy swojej, jak bezpiecznie postępowałby wśród niebezpieczeństw tego nędznego życia - kto by co dzień spragnionym sercem usta swe do was przykładał i starał się napawać wnętrze swoje tryskającymi z was boskimi zdrojami!
Rozdział 10
O śmierci grzechowej. - Jakże skorzy są ludzie do obrażania Boga! - Często ta ich zuchwałość powstaje z tego, że pamiętają tylko o miłosierdziu Boga, a nie pamiętają o Jego sprawiedliwości. - Lituje się nad Chrystusem, którego ludzie na nowo biczują grzechami, ale nie mniej czuje litość nad smutnym stanem tych nieszczęśliwych, którzy idą na zatracenie. - Jakże straszną będzie ich śmierć i męki. - Błaga Boga o litość nad nimi.
1. O Boże duszy mojej, jakże skorzy jesteśmy do obrażania Ciebie! Ty zaś, jakże skory jesteś do przebaczania nam! Skąd w nas, Panie, taka bezrozumna zuchwałość? Czy nie stąd, że wiemy, jak wielkie jest miłosierdzie Twoje, a nie chcemy pamiętać na to, jak nieubłaganą jest sprawiedliwość Twoja? "Ogarnęły mię boleści śmiertelne". O, jakaż to zabójcza złość grzechu, że starczyło jej na zadanie Bogu śmierci, wśród takich boleści! I jakże prawdziwie ogarniony jesteś, Boże mój, tymi boleściami śmierci! Gdziekolwiek się obrócisz, wszędzie one Cię dręczą; ze wszystkich stron zadają Tobie rany śmiertelne.
2. O chrześcijanie! Czas już, byście powstali w obronie waszego Króla i stanęli przy Nim w tym wielkim Jego osamotnieniu! Mała tylko garstka wiernych przy Nim pozostała, a niezliczona jest gromada tych, którzy przeszli na stronę Lucyfera. I co gorsza jeszcze, wielu ich zewnętrznie podaje się za Jego przyjaciół, a po kryjomu sprzedają Go, żadnego prawie nie ma, komu by mógł zaufać. O, Przyjacielu prawdziwy, jakże źle Ci się odpłaca, kto Cię zdradza! O chrześcijanie, ilu was jest godnych tego miana, stańcie przy waszym Bogu i płaczcie z Nim! Nie nad samym bowiem Łazarzem wylewał On litosne łzy swoje, ale i nad wszystkimi, po wszystkie wieki, grzesznikami, którzy, głusi na wołający ich wielki głos boskiej miłości, gardzą ofiarowaną im łaską zmartwychwstania i nie chcą wyjść ze swoich grobów. I moje grzechy także i tyle win, które przeciwko Tobie, o Dobro moje, popełniam, jasno wonczas stały obecne przed oczyma Twymi. Niech im już będzie koniec. Panie! Niech już będzie koniec wszystkim grzechom i moim i wszystkich grzeszników! Wskrześ już tych umarłych! Niech głos Twój, Panie, z taką potęgą zabrzmi w ich uszach, bo wróciło w nich życie, choć nie proszą o nie, by głosem tym ożywieni, wyszli z ciemności grzesznych uciech.
3. I Łazarz nie prosił Ciebie, byś go wskrzesił. Wskrzesiłeś go na prośbę niewiasty grzesznicy. Oto i dziś klęczy przed Tobą takaż, i nierównie większa, grzesznica! Niech zaświeci nad nami Twoje miłosierdzie! Proszę Cię o to, choć taka nędzna, za tymi, którzy Cię prosić nie chcą. Ty wiesz, Królu mój, jaką mękę cierpię, gdy widzę ich tak niepomnych na te straszliwe męki, jakie cierpieć będą bez końca, jeśli się do Ciebie nie nawrócą!
O, wy wszyscy, zatopieni w rozkoszach i w uciechach, nawykli czynić we wszystkim tylko wolę swoją, miejcież litość nad sobą! Pomnijcie, co was czeka, gdy niezadługo skończy się panowanie wasze, i staniecie się na zawsze, na wszystkie wieki, bez końca, niewolnikami, wydanymi na pastwę wszystkich złości piekielnych. Pomnijcie, że dziś jeszcze prosi was Ten, który, jeśli Go nie usłuchacie, może jutro już wyda na was wyrok potępienia! Nie ma bowiem ani jednej chwili, której byście mogli być pewni, że jeszcze żyć będziecie! O zatwardziałości serc ludzkich! Ty, Boże mój, racz ją zmiękczyć, według nieskończonego miłosierdzia Twego!
Rozdział 11
O katuszach piekła. - Jakże straszne będzie położenie duszy, która tu żyła w wygodach i przyjemnościach, gdy zostanie wtrącona w otchłań mąk wiekuistych! - Ciemności jej nie rozświetli żaden promyk nadziei, bo cierpienia jej będą bez końca. - Jakże zaślepieni są ludzie, że o tym nie chcą pamiętać i dla przemijających rozkoszy zaprzepaszczają całą swą wieczność. - Nawołuje ich do opamiętania i blaga dla nich zmiłowania dla zasług Jezusa Chrystusa, który za nich umarł na krzyżu.
1. O wielki Boże, wielki Boże! Jakaż to niewypowiedziana męka dla mnie, gdy wspomnę, co się będzie działo w duszy, która tu na ziemi całe życie swoje otoczona była i pieszczona względami, przywiązaniem, usługami, szacunkiem, wygodami i przyjemnościami, gdy nagle, w chwili śmierci ujrzy siebie zatraconą na zawsze z jasnym poznaniem, że zatraceniu jej nigdy nie będzie końca! Wtedy już nie będzie w jej mocy zamykać oczy (jak to rozmyślnie czyniła za życia, na te prawdy wiary), które ją tam całą grozą oczywistej pewności swojej przytłoczą! I stanie na progu wieczności odarta z wszystkiego, w czym się lubowała, oderwana siłą od swoich rozkoszy, których ledwo, jak jej się będzie zdawało, zdążyła zakosztować (i słusznie tak jej się będzie zdawało, bo wszystko, co się kończy z tym życiem, jest jako oddech, który wychodzi z ust człowieka i znika). I wtedy ujrzy się otoczona ohydną, bez serca ni litości zgrają potępionych, z którymi będzie cierpiała wiecznie! I będzie wrzucona do onego jeziora cuchnącego, pełnego gadów, ubiegających się między sobą, który jej ukąszeniem swoim więcej bólu zada! I będzie pogrążona w przerażających ciemnościach, w których nic rozróżnić nie zdoła, jeno to, co jej przyczyni udręczenia i męki. I nigdy innego światła nie ujrzy, jeno ponure, bez jasności, płomienie! O, jakże mdły i nieudolny ten opis, w porównaniu z rzeczywistością!
2. O Panie! Któż to takim gęstym błotem zaślepił oczy tej duszy, że nie widziała tej otwartej przed nią przepaści, aż teraz dopiero, gdy już bezpowrotnie w nią wpadła? O Panie, kto jej tak zamknął uszy, że nie słyszała tego, co jej tyle razy mówiono o okropności i wieczności tej męki? O życie, bezprzestannie umierające! O męko wieczna! O męko bez końca! Jakim cudem nie lękają się ciebie te dusze, tak pieszczące swoje ciało, że lękają się twardej dla niego pościeli?
3. O Panie Boże mój! Płaczę nad tym, że był czas w życiu moim, kiedym tych prawd nie rozumiała. Ale dzisiaj, gdy widzisz, Boże mój, jaką boleść czuję na widok tego mnóstwa dusz zaślepionych, błagam Cię Panie, niech choć jedna z nich przejrzy! Choć jedną z nich oświeć, aby przez nią przejrzeli inni! Nie dla mnie to uczyń, Panie, bom tego niegodna, ale dla zasług Twego Syna! Wejrzyj na Jego rany i jak On odpuścił tym, którzy Mu je zadali, tak i Ty zmiłuj się i racz nam przebaczyć!
Rozdział 12
O niewdzięczności. - Zuchwałość tych, którzy się ośmielają obrażać Boga, przechodzi wszelką miarę. Zapoznają oni dobrodziejstw Bożych i jak obłąkani szukają śmierci, i zguby własnej. - Lękają się szatana i ulegają mu, a nie lękają się Boga, który ich kiedyś sądzić będzie z nieubłaganą surowością. - Nawołuje do opamiętania się, do wejścia w siebie, do przypomnienia sobie Męki Chrystusowej, by w ten sposób obrzydzić grzech, a rozbudzić w sobie miłość ku Bogu.
1. O Boże mój, prawdziwa Mocy moja! Jak to się dzieje, że do niczego nie mamy odwagi, a mamy ją przeciw Tobie? Do walki z Tobą wytężają wszystkie siły swoje synowie Adamowi. Gdyby nie to, że rozum mają zaślepiony, bez wątpienia nie ważyliby się, choćby mieli w swoim ręku zebraną wszystką potęgę tego świata, porwać się przeciw swemu Stwórcy i nieustającą wojnę wydawać Temu, który mocen jest w jednej chwili strącić ich do przepaści. Ale w swoim zaślepieniu, jak szaleni szukają śmierci wyobrażając sobie, że znajdą życie; zupełnie jak ludzie pozbawieni rozumu! Cóż zdołamy uczynić, Boże mój, dla tych nieszczęśliwych, dotkniętych chorobą szaleństwa? Jakie dla nich znaleźć lekarstwo? Powiadają, że człowiek w malignie, choć wycieńczony chorobą, nadzwyczajnej siły nabiera, tak jest i z tymi, którzy odstępują od Boga. Chorzy na duchu, zaślepieni w rozumie, martwi w wierze, tym silniej miotają się w malignie złych pożądliwości swoich i wszystką zapamiętałość swego szału obracają przeciw Tobie, najwyższemu Dobroczyńcy swemu.
2. O Mądrości nieogarniona! Potrzeba tu było zaiste całej tej nieskończonej miłości, jaką miłujesz Twoje stworzenia, byś mógł, o Boże, tak długo znosić tę szaloną głupotę i tak cierpliwie czekać na nasze z tego szaleństwa wyzdrowienie! I sam jeszcze o to się starasz, tyle różnych dróg i sposobów ku temu używając. Jest to sprzeczność prawdziwie zdumiewająca, jak w jednymże człowieku mogą iść w parze: taka nędzna niedołężność, z taką zapamiętałą zuchwałością! Gdy chodzi o porzucenie jakiej okazji do grzechu, o uchylenie się od jakiego niebezpieczeństwa, grożącego zgubą duszy - wtedy człowiekowi temu brak odwagi do zwyciężenia siebie choćby w rzeczy najlżejszej i naprawdę wmawia w siebie, że chciałby, ale nie może. A w tejże samej chwili grzesząc, może i ma odwagę i siłę czoło stawiać ogromnemu Majestatowi Twemu, o Boże, i wyzywać taką straszliwą, jaką Ty jesteś Potęgę! Co to znaczy, Dobro serca mego, co to znaczy? Kto jest ten, co ludzi w taką siłę uzbraja? Czyż ten wódz piekielny, za którym oni do tej walki z Tobą występują, nie jest Twoim niewolnikiem, czy nie jest okuty w kajdany ognia wiecznego? Jakoż on jeszcze może powstawać przeciw Tobie? Jak, pobity na głowę, może jeszcze komu odwagi dodawać? Jak może jeszcze iść kto z tym nędzarzem, wyrzuconym z królestwa chwały wiecznej, odartym z wszystkiego bogactwa skarbów niebieskich? Co może dać ten, który nic nie ma własnego, oprócz nędzy bez granic? Co to znaczy, Boże mój, Stwórco mój? Skąd w ludziach taka odwaga przeciw Tobie, a takie tchórzostwo wobec diabła? Gdybyś jeszcze Ty, Panie, nie obsypywał łaskami tych, którzy Ci służą! Gdybyśmy jeszcze cokolwiek winni byli temu księciu ciemności! Gdybyś Ty, Boże, nie ostrzegał nas, i nie ukazywał nam, jako wszelkie uciechy i rozkosze, które on obiecuje, nie są (s.171) czym innym, jeno fałszem i zdradą! Bo i czegóż innego spodziewać się po tym, który naprzód był zdrajcą przeciw Tobie?
3. O jakaż to niepojęta ślepota, Boże mój! Jakaż to brzydka niewdzięczność. Królu mój! Jakież to nie uleczone głupstwo i szaleństwo, byśmy czartu oddawali na usługi to, co od Ciebie bierzemy! Byśmy za tę wielką miłość, którą Ty nas miłujesz, odpłacali Tobie, miłując tego, który tak Ciebie nienawidzi i wiecznie nienawidzić będzie! Byśmy po tej krwi, którą za nas przelałeś, po tych biczach i srogich bólach, które poniosłeś, po tych mękach okrutnych, które wycierpiałeś, nie tylko nie poczuwali się do obowiązku pomszczenia (nie Ciebie, bo Ty pomsty nie szukasz. Tyś wszystko odpuścił), pomszczenia chwały Ojca Twego takim sponiewieraniem Syna Jego znieważonej, ale jeszcze, o zgrozo, przystając do piekielnego ich wodza za towarzyszów i przyjaciół sobie obierali tych, którzy tak się z Nim obeszli! Jeśli nas więc miłosierdzie Twoje nie wybawi, przywodząc nas do upamiętania i odpuszczając nam przeszłe nieprawości nasze, rzecz jasna, że na wieki pozostaniemy w tym ohydnym, jakie sami sobie obraliśmy, towarzystwie i na wieki będziemy podzielali z tymi potępieńcami ich los okropny!
4. O synowie ludzcy, wnijdźcie w siebie! Wznieście oczy do waszego Króla: dziś jeszcze znajdziecie Go łaskawym! Połóżcie już koniec tak bezbożnej złości! Zapalczywość i siłę waszą obróćcie już przeciw temu wrogowi, który czyha na was, aby was zgubić i wydrzeć wam dziedzictwo wasze. Wnijdźcie, wnijdźcie w siebie! Otwórzcie już oczy! Wołaniem wielkim i ze łzami błagajcie, aby was oświecił Ten, który jest światłością świata! Poznajcie już, na miłość Boga, co robicie, bo z wytężeniem wszystkich sił waszych godzicie w Tego, na nowo krzyżujecie Tego, który, aby wam życie przywrócić, własne życie oddał w ofierze! Zważcie to dobrze, że On sam tylko mocen jest i chce obronić was od waszych nieprzyjaciół! A jeśli tego wszystkiego nie dosyć, niechże starczy na powstrzymanie was choć ta prawda niezawodna, że przeciwko wszechmogącej potędze Jego nic nie dokażecie i że prędzej czy później za tę straszliwą zuchwałość, z jaką Mu taką wzgardę wyrządzacie, poniesiecie zasłużoną zapłatę w ogniu wiecznym. Czy może to was tak przeciw Niemu ośmiela, że widzicie Go spętanego i związanego więzami tej miłości, którą was miłuje? Cóż tedy gorszego od was uczynili bezecni oni Jego oprawcy? I oni naprzód Go związali, a potem zadawali Mu bicze i rany!
5. O Boże mój, jakże Ty srogo cierpisz za tych, którzy tak mało boleją nad Twymi boleściami! Przyjdzie czas, Panie, kiedy objawi się Twoja sprawiedliwość i wtedy się okaże, czy surowość jej nie równa się wielkości Twego miłosierdzia! Przypatrzmy się, chrześcijanie, zobaczmy i rozważmy to dobrze! Nigdy, nigdy nie zdołamy myślą ogarnąć, ile jesteśmy winni Panu Bogu naszemu i jaka jest hojność i wspaniałość Jego miłosierdzia! Jeśliż tedy równie wielka, jak miłosierdzie, jest Jego sprawiedliwość - o biada! o biada! - jakiż będzie los tych, którzy zasłużą na to, aby się na nich spełniła i okazała z całą straszliwą potęgą nieubłaganej surowości swojej?
Rozdział 13
O duszach błogosławionych w niebie. - Podziwia ich szczęście, że za cenę krótkich cierpień, zdobyły sobie szczęście wiekuiste. - Prosi ich o wstawiennictwo, by dobrze umiała wykorzystać skarby ukryte w Boskiej Eucharystii.
1. O dusze święte, które już cieszycie się szczęśliwością waszą bez obawy postradania jej, i upojone rozkoszą domu Bożego bezprzestannie śpiewacie Panu hymny uwielbienia, jakiż błogi los przypadł wam w udziale! Jakże słusznie wznosicie bez przerwy wasze pienia chwały! Jakże wam szczęścia waszego zazdrości dusza moja, iż już jesteście wyzwolone od tej boleści, jaką tu cierpieć musi, kto miłuje Pana, na widok tych ciężkich zniewag i zelżywości, zadawanych Bogu mojemu w tych nieszczęśliwych czasach! Na widok tej brzydkiej niewdzięczności, jaką Mu ludzie za dobrodziejstwa Jego odpłacają i tej martwej ich obojętności na zgubę tylu dusz, które szatan w przepaść wieczną porywa. O błogosławione dusze niebieskie! Wspomóżcie nędzę naszą, wstawcie się za nami do miłosierdzia Boga naszego, aby nam dał do serca kropelkę jaką waszych rozkoszy i zesłał do naszych dusz promień jaki tego jasnego poznania, jakim wy się cieszycie!
2. Ty sam, Boże mój, daj nam choć w cząstce zrozumieć tę ogromną wiekuistą chwałę, zgotowaną tym, którzy mężnie potykają się w walkach tego nędznego, krótkiego jak sen żywota! Uproście nam światło, o dusze miłością wieczną płonące, abyśmy choć z daleka pojąć zdołali rozkosz i to szczęście, które was wciąż nową radością upaja na myśl, że radość ta nigdy się nie skończy! O jakże nędzni jesteśmy, Panie mój! Znamy dobrze te prawdy i wierzymy w nie, ale skutkiem tego, że nigdy się nie zastanawiamy nad nimi, stają się one tak obce naszej duszy, jak gdybyśmy ich nie znali i znać nie chcieli. O rodzaju samolubny, chciwy swoich tylko upodobań i rozkoszy, aż tak nie rozumiesz własnego dobra, że nie chcesz poczekać czas krótki na rozkosz przeobfitą i niewyczerpaną? I nie chcąc na nią poczekać rok jeden, może dzień jeden, może jedną godzinę, może jedną chwilę tylko, wolisz utracić ją na zawsze, rzucając się do tej nędznej uciechy, która ci się nasuwa na oczy i zmysły nęci!
3. O, jakże mało masz wiary u nas, Panie! Jakże wspaniałomyślniej Ty nam zawierzyłeś! Jakże większe bogactwa i skarby nam powierzyłeś, gdy po onych trzydziestu i trzech latach ubogiego, w trudach i cierpieniach, życia Twego Syna i po onej tak okrutnej i żałosnej śmierci Jego, jeszcze i Jego samego nam oddałeś i to na tyle lat i wieków naprzód, kiedy nas jeszcze nie było na świecie! A uczyniłeś to w jasnym boskiej wszechwiedzy Twojej przewidywaniu, jak Ci się za tę łaskę Twoją odpłacimy! I wszystka ta niewdzięczność nasza nie zdołała powstrzymać Twojej miłości i uczyniłeś wszystko, co mogłeś, abyśmy, korzystając z tego skarbu, osiągnęli to, co przez tego Twego Syna, u Ciebie, Ojcze miłosierdzia, możemy osiągnąć.
4. O wy, dusze błogosławione, któreście tak dobrze umiały z niego korzystać i za tę cenę najdroższą takie sobie rozkoszne i niepożyte kupiłyście dziedzictwo - nauczcie nas przykładem waszym, jak mamy cenić nad wszystko to dobro nieskończone, jak z niego korzystać! Wspomóżcie nas waszą przyczyną i, kiedy tak blisko jesteście źródła żywota, zaczerpnijcież z niego i dla nas wody żywej, bo giniemy tu z pragnienia.
Rozdział
14
O sądzie
Bożym. - Przeraża ją myśl jak straszne będzie wejrzenie
Chrystusa Sędziego na tych, co tu się Go nie lękali i nadużywali
Jego dobroci. - Wszystkie cierpienia ziemskie niczym są w porównaniu
z utratą szczęścia wiecznego. - Zachęca nas, byśmy się wszyscy
starali kochać Boga i strzegli skarbu naszej duszy, którym jest
Chrystus.
1. O Panie,
prawdziwy mój Boże! Kto Ciebie nie zna, nie miłuje Ciebie! O,
jakże to wielka prawda! Lecz biada, ach biada, Panie, tym, którzy
znać nie chcą Ciebie! Straszna jest godzina śmierci, lecz ach,
Stworzycielu mój, jaki będzie strach w on dzień, gdy sądzić
będzie sprawiedliwość Twoja! Często rozmyślam o tym, Chryste
mój, jak słodkim, jak zachwycającym wejrzeniem oczy twoje
spoczywają na tych, którzy Ciebie miłują, na których Ty, Dobro
moje, raczysz spoglądać z miłością. Jedno takie wejrzenie, taką
słodką radością napełniające duszę, którą przyjąłeś za
swoją, sądzę, że starczy za sowitą nagrodę po najdłuższych
latach Twojej służby! O wielki Boże, jak trudno o tym dać pojęcie
ludziom! Ten tylko to zrozumie, kto już sam w sobie doznał, "iż
słodki jest Pan".
2. O
chrześcijanie, chrześcijanie, pomnijcie, że ten wielki Bóg raczył
was przybrać za braci! Poznajcież Go, nie lekceważcie Go, bo jako
wejrzenie Jego pocieszające jest dla miłujących Go, tak płonie
straszliwą zapalczywością dla tych, którzy Go prześladują. O,
czemuż tego zrozumieć nie chcemy, że grzech jest otwartą walką
przeciw Bogu, walką wszystkich zmysłów i wszystkich władz duszy?
Im większą w kim te władze mają bystrość i siłę, tym większą
przez grzech wyrządzają zdradę swemu Królowi. Ty wiesz, Panie, że
samo wspomnienie o tym, czy w on straszliwy dzień sądu ostatecznego
nie ujrzę i ja zagniewanego na mnie boskiego oblicza Twego, większą
mię nieraz trwogą przerażało, niż wszelkie męki i okropności
piekła. I jak zawsze błagałam Twego miłosierdzia, tak i dziś
błagam, byś mię uchował od tego najstraszniejszego nieszczęścia!
Co mię może spotkać na tej ziemi, co by się z tym nieszczęściem
równało? Wszystkie inne cierpienia i bóle ochotnie przyjmę; niech
przyjdą na mnie wszystkie razem, tylko od tej najsroższej niedoli
wybaw mię, mój Boże! Nie daj, bym kiedy odstąpiła od Ciebie,
szczęśliwości moja! Nie daj, bym pozbawiona była rozkoszy
oglądania w pokoju boskiej piękności Twojej! Skoro Ojciec Twój
oddał nam Ciebie, niechaj nie tracę, Panie mój, tej perły,
wszelką cenę przewyższającej! Wyznaję to przed Tobą, Ojcze
Przedwieczny, że źle jej strzegłam; ale jeszcze, póki żyjemy na
tym wygnaniu, da się ta szkoda naprawić. Panie, jeszcze da się
naprawić!
3. O bracia, o
bracia, synowie tego Boga i Ojca naszego! Usiłujmy przebłagać
Boski Majestat Jego! Wszak On sam obiecał nam, że z żalem
nawrócimy się do Niego, puści w niepamięć nasze winy i
nieprawości. O dobroci bez miary! Czegóż możemy pragnąć więcej?
Czy nie jest to łaska tak wielka, że niemałej potrzeba odwagi, aby
o nią prosić, że prawie niepodobna, prosząc o nią, nie wstydzić
się takiej śmiałości? Czas nam już, czas brać to, co sam nam
daje do ręki miłościwy Ten Pan i Bóg nasz! I kiedy On raczy żądać
naszej przyjaźni, któż jeszcze będzie miał serce odmówić jej
Temu, który nie wahał się wszystką krew swoją przelać dla nas i
własne życie oddać za nas w ofierze? Zważmy, że nie jest to
rzecz małej wagi, czego od nas żąda, że dla własnego dobra
naszego musimy spełnić to Jego żądanie.
4. O Boże
wielki, użal się twardości serc ludzkich! Użal się ich
niepojętej ślepoty i nierozumu. Straci kto szpilkę czy fraszkę
jaką, zginie mu czy ucieknie kanarek, z którego żadnego nie miał
pożytku, prócz przyjemności patrzenia na jego trzepotanie się w
klatce, a pocieszyć się nie może. A tutaj straci obiecane mu
szczęście oglądania wspaniałego, jak orzeł królujący w
obłokach, Majestatu Bożego i posiadania królestwa i rozkoszy bez
końca, a nic o to nie dba! Co to znaczy? Jak to być może? Pojąć
tego nie mogę! O Boże wielki! Otwórz nam oczy, ulecz nierozumne
serca nasze.
Rozdział
15
Cierpienia
duszy miłującej. - Życie ziemskie staje się jej męką, gdyż
pragnie ujrzeć Oblubieńca w życiu wiecznym. - Zgadza się jednak
na wszystko, by spełnić wolę Umiłowanego, by Mu dowieść swojej
miłości.
1. Ach Panie,
Panie! Jakże mi się dłuży to wygnanie! Jakie ciężkości znoszę,
tęskniąc do mego Boga! Cóż pocznie, Panie, dusza zatrzymana w tym
więzieniu? O Jezu! Jakże długie jest życie człowieka, choć
mówią, że jest krótkie! Krótkie jest, prawda, w porównaniu z
tym życiem bez końca, na które tu sobie zapracować mamy, ale
długie jest, ach jak długie! - dla duszy pragnącej oglądać
oblicze swego Boga! Jakie dasz jej, Panie, lekarstwo na to
cierpienie? Nie ma innego jeno to, by je znosiła dla Ciebie.
2. O słodkie
odpocznienie miłośników mojego Boga! Nie uchylaj się od serca,
które Cię miłuje, bo przez Ciebie tylko może wzmagać się i
uśmierzać zarazem ta męka, którą sprawia Umiłowany w duszy do
Niego tęskniącej! Pragnę być Tobie pociechą, Panie, a pociecha
moja, czuję to dobrze, nie polega na żadnym ze śmiertelnych, więc
Ty zapewne nie odrzucisz mego pragnienia! Oto mię masz, Panie! Jeśli
potrzeba tego, bym jeszcze żyła dla oddania Tobie jakiejkolwiek
usługi, nie wzbraniam się od pracy ani od żadnych cierpień, jakie
by w tym życiu na mnie przyjść mogły. Tak ongi świadczył się
Tobie Twój miłośnik, św. Marcin, tak za nim i ja Ci powtarzam.
3. Lecz jakiż
ból czuję, Panie! On miał uczynki, ja mam tylko słowa i na więcej
zdobyć się nie potrafię. Niech mi będą zaliczone przed boskim
obliczem Twoim choć te moje pragnienia! Czyńmy siebie wszyscy
godnymi tego, byśmy mogli miłować Ciebie, Panie! Kiedy już trzeba
żyć, niechże będzie życie dla Ciebie, niech zginą już i
przepadną wszelkie pożądania i względy własne! Co może być
godniejszego pożądania, jaki może być większy zysk, nad
szczęście zadowolenia Ciebie? O zadowolenie duszy mojej, o Boże
mój! - cóż ja uczynię, by Ciebie zadowolić, by Tobie być
przyjemną? Nędzne są usługi moje, choćbym ich najwięcej oddała
mojemu Bogu. Po cóż mi więc jeszcze zostawać w tej smutnej nędzy?
Pytasz duszo: po co? Po to, aby się spełniła wola Pańska! Bo
jakiż może być większy zysk dla ciebie, duszo moja? Czekaj więc,
czekaj, "bo nie znasz dnia ani godziny". Czuwaj pilnie,
wszystko prędko przemija, choć tęsknota twoja wątpliwym ci czyni
to, co jest pewne, i czas krótki - długim. Pomnij, że im więcej
walk tu przetrwasz, tym lepiej dowiedziesz, jak miłujesz twego Boga!
Tym hojniej też potem z Umiłowanym będziesz się cieszyła
rozkoszą i szczęśliwością, którym nie będzie końca.
Rozdział
16
Zapały i
uniesienia miłości. - Duszy zranionej Bożą miłością nikt nie
przyniesie ukojenia tylko sam Umiłowany. - Od Niego bowiem pochodzi
ta miłość, która ubezwładnia wszystkie władze duszy, by w niej
panował wyłącznie Boski Oblubieniec.
1. O Boże mój
i Panie prawdziwy! Wielka to pociecha dla duszy, udręczonej w
osamotnieniu, gdy wspomni, że Ty jesteś wszędzie! Ale gdy zapał
miłości i gwałtowne tego bólu porywy więcej się wzmogą, cóż
pomoże ta pociecha? Myśli wtedy się plączą, rozum się ukrywa, a
prawda ta pocieszająca jakby mgłą zachodzi. Niczego już dusza nie
rozumie, niczego nie widzi, tylko to jedno, że jest oddalona od
Ciebie! I nie ma takiego leku, który by uśmierzył ból tego
oddalenia. Bo serce, gorąco miłujące, nie chce żadnej rady ani
pociechy, jeno od Tego, który ją zranił, od Niego tylko czeka
lekarstwa. Gdy zechcesz, Panie, prędko zagoisz tę ranę, którą
sam zadałeś, lecz dopóki tego nie uczynisz, daremnie spodziewać
się zdrowia i wesela, prócz tego jednego, jakie daje duszy samo
cierpienie, dla tej miłości zniesione.
2. O Miłośniku
prawdziwy! Jaką litością, słodyczą, jaką hojnością pociech i
rozkoszy, jakimi niewypowiedzianymi dowodami najczulszej miłości
leczysz te rany, które strzałami Twojej miłości zadałeś! O Boże
mój, wszelkiego bólu i cierpienia osłodo! Jakżeż nierozum mój,
że jeszcze chcę dowodzić rzeczy tak oczywistej! Jakże być może,
by znalazły się jakie ludzkie środki na uzdrowienie duszy chorej
od upalenia ognia Bożego? Któż by zdołał zbadać, jak głęboko
sięga ta rana i skąd pochodzi? I czym by się dała uśmierzyć ta
męka, tak bolesna zarazem i tak rozkoszna? Byłoby niedorzecznością
przypuścić tylko, by tak wzniosłe cierpienie mogło być
uśmierzone za pomocą rzeczy tak niskich, jakimi są wszelkie środki
przez ludzi wymyślone. Jakże prawdziwie mówi Oblubienica w Pieśni:
"Miły mój dla mnie, a ja dla mego Miłego, i Miły mój dla
mnie", bo niepodobna, by taka miłość boska poczęła się z
tak niskiego źródła, jakim jest miłość moja.
3. Lecz jeśli
tak jest niska, Oblubieńcze mój, jakimże sposobem sięga tak
wysoko, że nie zatrzyma się na żadnej rzeczy stworzonej, póki nie
dosięgnie Stworzyciela swego? Jak się to stało, że jestem miła i
"ja dla mego Miłego"? O mój Boże, własna to sprawa
Twoja! Ty, prawdziwy Miłośniku mój, pierwszy wszczynasz tę
nawałność miłości! Początkiem walki bowiem jest ten niepokój,
który wzniecasz w duszy, to opuszczenie władz i zmysłów, które,
szukając Ciebie, biegną po ulicach i rynkach, zaklinając córki
Jerozolimskie, aby im wskazały, gdzie jest ich Bóg. A skoro. Panie,
wszczęła się już bitwa, z kimże one walczyć mają, przeciw komu
wystąpią - jeśli nie przeciw Temu, który opanował tę twierdzę,
w której mieszkały? Pan zajął najwyższy szczyt duszy i wygnał
je stamtąd, aby znów wróciły pokonywać Zdobywcę swego, ale same
znękane już pozbawieniem Jego obecności, rychło dają się
zwyciężyć i samą utratą wszystkich sił swoich tym skuteczniej
walczą i składając broń przed Nim, zwyciężają swego Zwycięzcę.
4. O duszo moja,
jakąż to przedziwną walkę stoczyłeś w tym strapieniu twoim,
która się tak odbyła, jak ją tu opisałam! Już więc Miły mój
dla mnie, a ja dla mego Miłego. Któż teraz pokusi się rozdzielić
i zgasić te dwa ognie, takim płomieniem płonące? Próżny by był
wysiłek, bo oba złączyły się z sobą i zamieniły się w jeden!
Rozdział
17
O pełnieniu
woli Bożej. - Bóg wie najlepiej, co jest najlepsze dla nas, więc o
to jedynie winniśmy się starać, by w nas spełniała się Jego
wola święta. - Wśród smutku i opuszczenia dusza tęskni do Boga,
dłuży się jej to ziemskie wygnanie, przeraża ją myśl, że może
nie wytrwać. - Woła więc do Boga i cieszy się tą nadzieją, że
kiedyś przyjdzie dzień, w którym spocznie na wieki. - W milczeniu
i nadziei czeka tego dnia.
1. O Boże mój!
Mądrości nieskończona, bez miary ni granic i nad wszelki rozum
anielski i ludzki! O Miłości, która mię miłujesz więcej niż ja
sama siebie miłować zdołam! Czemu bym miała pragnąć czegoś
więcej nad to, co Ty mi dać chcesz? Czemuż bym miała wysilać się
na błagania Ciebie o to, co bym chciała, kiedy wszystko, cokolwiek
obmyślić, czego pragnąć mogę, Ty naprzód znasz i wiesz. I to
nie tylko rzecz samą, ale i jej cel, a ja nie zawsze wiem, co mi
jest pożyteczne. W czym dusza moja korzyść upatruje dla siebie, w
tym może by właśnie znalazła szkodę. Jeślibym Cię prosiła o
oddalenie ode mnie jakiego cierpienia, a cierpienie to miałoby na
celu wyćwiczenie mnie w umartwieniu, cóż by znaczyła taka prośba
moja? Jeślibym, przeciwnie, prosiła Ciebie, byś zesłał na mnie
ten krzyż, może by mu podołała słaba jeszcze i nieudolna
cierpliwość moja? A chociażbym to zniosła, lecz nie była jeszcze
dość mocno utwierdzona w pokorze, mogłabym sądzić, że to ja
uczyniłam coś wielkiego, kiedy Ty sam, Boże mój, wszystko czynisz
i sprawujesz! Choć pragnę cierpieć więcej, nie chciałabym może
ucierpieć na sławie, nie przez wzgląd na własną cześć, ale ze
względu na pożytek Twojej służby, do której postradanie szacunku
i poważania u ludzi mogłoby mi stawać na przeszkodzie. A może
właśnie to umniejszenie mojej sławy, z którego lękam się, by
nie wynikła ujma Twojej chwały, przeciwnie, korzyść mi przyniesie
i okaże się skuteczną pomocą do tego, czego pragnę, to jest do
większego rozszerzenia Twojej chwały!
2. Wiele innych
jeszcze mogłabym wymienić przykładów na dowód, że sama siebie
nie rozumiem. Ale kiedy wiem, że Ty, Panie, wszystko to widzisz, po
co to mówię? Po to, mój Boże, że gdy czuję dzisiaj, głębiej
niż zwykle, gnębiącą mię moją nędzę i zaćmiony, jakby mgłą
zaszły, mój rozum, próbuję, czy za pomocą ręki i pisania jej
nie zdołam go odszukać. Bo nieraz, jak i dzisiaj, mój Boże, widzę
siebie tak nędzną, słabą i małoduszną, że zachodzę w głowę
i pytam siebie, co się stało z tą służebnicą Twoją, która,
zdawało się, po tylu łaskach od Ciebie otrzymanych, dostatecznie
już była uzbrojona do potykania się z nawałnościami tego świata?
Nie, Boże mój, nie! Nigdy już nie będę polegała na żadnej
rzeczy, której bym sama chciała dla siebie! Ty za mnie chciej i ze
mną czyń, cokolwiek pragniesz! Ja chcę również tego, bo wszystko
dobro moje w tym, bym czyniła Twoją wolę! Gdybyś Ty, Panie,
chciał czynić moją i spełniać wszystkie moje pragnienia i chęci
widzę, że byłoby to moją zgubą.
3. O jakże
mizerna jest mądrość śmiertelnego człowieka, jak niepewne
wszelkie jego przewidywania! Ty sam Twoją mądrością i
opatrznością upatruj i podaj środki potrzebne, aby dusza moja
służyła Ci raczej wedle Twojego upodobania, a nie mojego! Nie karz
mnie, dając mi, czego chcę i pragnę, a czego by nie chciała Twoja
miłość, która niech wiecznie żyje we mnie. Niech już umrze to
moje ja! Niech żyje we mnie większy niż ja i lepszy dla mnie
niżeli ja, abym Jemu służyć mogła. On niechaj żyje i mnie
ożywia! On niech króluje, a ja niech będę Jego niewolnicą; innej
wolności nie chce dusza moja. Jakże może być wolny, kto by obcym
był Najważniejszemu? Jaka większa i nędzniejsza niewola, nad
niewolę duszy, która się wyłamała z rąk swego Stwórcy?
Błogosławiony, kto dobrodziejstwy miłosierdzia Bożego tak się
czuje związany, jakoby mocnymi łańcuchami, iż nie ma już władzy
ani siły z nich się wyzwolić. "Mocna jest jak śmierć
miłość, twarda jak otchłań". O, kto by już doczekał się
ciosu śmiertelnego z ręki tej mocnej, jak śmierć, miłości! Kto
by już ujrzał siebie wrzuconym do tej otchłani miłości, bez
żadnej nadziei wyjścia z niej, czyli raczej bez obawy, by nie
został kiedy jeszcze z niej wyrzucony! Lecz, ach, Panie! Póki trwa
to życie śmiertelne, zawsze jeszcze jest zagrożone życie wieczne!
4. O życie,
wrogu szczęścia mojego! Ach gdybyż było wolno koniec tobie
położyć! Znoszę cię, bo znosi cię Bóg, utrzymuję ciebie, bo
do Niego należysz, nie bądźże mi przynajmniej zdrajcą, nie
odpłacaj mi niewdzięcznością!
Tymczasem
jednak, ach, Panie, jakże się przedłuża moje wygnanie! Krótki
staje się czas choćby najdłuższy, o ile jest ceną, za którą
mamy kupić sobie Twoją wieczność; ale długi jest, i bardzo długi
każdy dzień, każda godzina temu, kto nie wie i w ciągłej jest
obawie, czy jeszcze Ciebie nie obrazi! O wolna wolo, nędzna
niewolnico twojej wolności, jeśli nie żyjesz przebita i
przytwierdzona gwoździami bojaźni i miłości Tego, który cię
stworzył! O kiedyż nastanie ten dzień szczęśliwy, w którym
ujrzysz siebie zanurzoną w tym nieskończonym morzu prawdy
najwyższej i już nie będziesz miała wolności do grzechu, anibyś
jej już nie chciała, bo będziesz bezpieczna od wszelkiej nędzy i
staniesz się uczestniczką natury i życia tego Boga!
5. On jest
wiecznie i doskonale szczęśliwy, bo zna siebie i miłuje siebie, i
cieszy się sobą, i niepodobna, by było inaczej. Choć wszystko
może, nie ma przecie i mieć nie może tej wolności, bo ona byłaby
zaprzeczeniem Jego boskiej doskonałości, by kiedy mógł zapomnieć
siebie, albo przestać miłować siebie. I ty, duszo moja, wówczas
wejdziesz do twego odpocznienia, gdy całą twoją istnością
zjednoczysz się z tym Dobrem najważniejszym i będziesz znała to,
co On zna, i miłowała to, co On miłuje, i tym się cieszyła, czym
On się cieszy. Wonczas już ujrzysz utwierdzoną na zawsze niestałą
wolę twoją! Żadnej już odtąd zmiany w niej nie będzie, bo
wszechmogąca łaska Boga takie cudowne w tobie sprawi przemienienie,
takie ci da doskonałe uczestnictwo boskiej natury swojej, że już
nie będziesz mogła zapomnieć o tym Dobru najwyższym, ani
zaprzestać choćby na chwilę cieszenia się nim, w
niewypowiedzianym zjednoczeniu z Jego miłością.
6.
Błogosławieni, którzy są "zapisani w księdze życia".
Lecz ty, duszo moja, jeśli i ty masz być w liczbie tych
błogosławionych, czemuś jest smutna duszo moja, i czemu się
trwożysz? Miej nadzieję w Bogu, bo jeszcze na tym wygnaniu wyznawać
Mu będę grzechy moje i zmiłowania Jego. I z tego dwojga razem
złożę pienie dziękczynienia z nieustającą tęsknotą ku
Zbawicielowi mojemu i Bogu mojemu. Może przyjdzie kiedy ten dzień,
że będzie Mu "śpiewała chwała moja", by się nie
smuciło sumienie moje, bo żalu i bólu skruchy już tam nie będzie,
gdzie ustanie wszelkie wzdychanie i trwoga. A tymczasem, nim dzień
ten przyjdzie, w milczeniu i nadziei będzie moc moja. Wolę żyć i
umierać w pożądaniu i oczekiwaniu żywota wiecznego, niż posiadać
na tym świecie wszystkie stworzenia, wszystkie dobra i wszystko, co
wraz ze światem się kończy. Nie opuszczaj mię, bo w Tobie, Panie,
nadzieję miałam, niech nie będę zawstydzona na wieki".
Niechaj Tobie służę na każdy dzień, a Ty czyń ze mną, co
chcesz!
