Legenda o Matce Bożej Gromnicznej

Nie tylko ludzie, lecz wszystko, co żywie, 
w Maryi Panny zostaje opiece; 
Ona się światem troszczy dobrotliwie, 
muszką w powietrzu, drobną rybką w rzece, 
ptaszyną małą z pisklęty drobnemi, 
nawet robakiem, co wypełza z ziemi 
na Zwiastowanie, gdy się wzbudzi wiosna; 
bo Ona świata jest Matką litosną!
Dobytek ludzki ochrania od szkody 
i nawet wilki z żarłoczną paszczęką w zimowe noce 
od wiejskiej zagrody odgania sama opiekuńczą ręką.
Święty Mikołaj, co je w ryzach trzyma, 
gdy spadną śniegi, i nadejdzie zima, 
ich dziką hordę na części rozbija, 
aby za jego wyłącznym nakazem 
na ludzkie dobro nie spadły razem; 
więc mają sobie działy wyznaczone, 
i każdy idzie tylko w swoją stronę,

 gdzie mu wyznaczył święty legowisko, 

od ludzi z dala, od siebie nie blisko.

A na Gromniczną, gdy się z kniei zwłóczą 

i jak rabusie po polach rozłażą, 

za łupem węszą, a złowrogo mruczą 

i między sobą na śniegu się swarzą, 

i głodnym zębem kłapią, i dokoła robią 

wyprawę na uśpione sioła, 

Panienka święta staje im na drodze 

z gromnicą w ręku, wśród tumanów śniegu 

i wilcze stada zatrzymuje w biegu.

I tak na straży cichej wioski stoi, 

więc napaść przed nią cofa się i boi, 

i nie śmie naprzód iść, gdy światło zoczy.

Gdy wystraszone stado się rozskoczy, 

to w jaką stronę cofnie się wilczysko, 

w tę już umykać musi przed gromnicą; 

zielone ślepia wściekłością mu świecą, 

ale łeb zwiesza i wyciąga szyję, 

jak pies skulony chyłkiem w śniegu brodzi 

i w ciemne lasy spłoszony uchodzi.

Gdy w noc miesięczną wilki w polach wyją, 

ludzie się ze snu budzą z wielkim strachem, 

i słychać szepty pod słomianym dachem:

W Twoją opiekę weźmij nas, Maryjo!

I znów zasypia z tą ufnością wioska, 

że w śniegach nad nią czuwa Matka Boska.

Na Mikołaja ani na Gromniczną, 

kiedy się wilki snują zgrają liczną, 

nie dobrze motać przędzy gospodyniom, 

bo łatwo jeszcze - uchowaj to Boże! - 

w nici wilczysko zaplątać się może 

i będzie potem trzymał się zagrody 

i przez rok cały w niej wyrządzał szkody.

(M. Gawalewicz "Królowa Niebios").